Perfectie-dwang verlamt het leren op het HBO

Toevallig raakte ik van de week via FBook in gesprek met HBOstudente B. We waren allebei online op FB. Ik had een week ervoor gereageerd op een vraag van haar en nu zag ze mijn antwoord pas. We kennen elkaar van een module “BusinessModelYou” die ik als freelance docent/coach op haar kunstopleiding geef. Het is een cursus die je stimuleert om een side-business naast je ‘creatieve werk’ te creëren. Deze module start met te ontdekken en benoemen van wat jou uniek maakt. Dat is vaak intensief en pittig. En veel studenten zien er zeker het eerste jaar niet meteen het nut van in. Ze willen liever zo snel mogelijk het (kunst) vak onder de knie krijgen. Zo ook B.

Perfectionisme verlamt de creativiteit

We raken op FB  aan de praat (chat). En tot mijn verdriet hoor ik dat ze overspannen thuis zit met wat ik noem, perfectie-klachten. En zij is echt niet de eerste van wie ik dit hoor. Ze zit in het tweede jaar van de opleiding en vertelt dat ze zo’n last heeft van faal-angst. Niets wat ze maakt is goed-genoeg. Zozeer dat al het plezier in het ‘maken’ is verdwenen. Ze is als verlamd. B. is (tijdelijk) haar zelfvertrouwen kwijt geraakt. Het vertrouwen in haar eigen ‘potentie’ en haar motivatie om deze opleiding te doen. Ze zit nu thuis en is op zoek naar inspiratie en een manier om haar innerlijke motortje weer aan de praat te krijgen.

Als je te bang bent om fouten te maken kun je niet leren.

Ik zie op veel opleidingen in het HBO de werkdruk om te presteren alleen maar toenemen. Jongeren voelen zich zo gedwongen om op een hoog niveau te presteren dat de hele liefde om te leren en jezelf te ontwikkelen als mens uit het oog verloren dreigt te raken. Je moet het bijna al kunnen voor je een opleiding binnenstapt. Geen wonder dat veel jongeren last krijgen van faal-angst. En als je angstig bent dan kun je niet leren. Je sluit jezelf af en kan niet meer creatief en open zijn om nieuwe ideen uit te proberen. Je haalt al het ‘leven’ uit het leren.

Hoe kan dat? GAP-gericht onderwijs.

Een belangrijke verklaring voor mij is dat het meeste HBO-onderwijs GAP-gericht onderwijs. Het onderwijs is enerzijds zo georganiseerd dat de grootste aandacht van de docent uitgaat naar het behalen van de vakcompetenties. De voorgeschreven inhoud staat centraal in de opleiding. Daarnaast is dit een vorm van leren die uitgaat van ‘het tekort’, de GAP. De studenten worden tegen de lat van de te behalen competenties gelegd en worden gevraagd om vooral de aandacht te richten op wat er nog ontbreekt. De aandacht ligt vooral bij wat je nog niet kan of onder de knie hebt. En hoe je dat doet, hoe je leert is niet van wezenlijk belang. Je motivatie om te leren is geen onderwerp van gesprek. Die wordt als aanwezig verondersteld. En als die even weg is… dan ga je er gewoon harder tegen aan. Totdat je (even) niet meer kunt. Net als B. Ik vind het geen wonder dat steeds meer studenten langzaam maar zeker hun persoonlijke betrokkenheid voor het leren kwijtraken. En vooral op wilskracht en niet op innerlijke motivatie de eindstreep proberen te behalen. Maar dit zou niet moeten gebeuren. Leren en ontwikkelen is veel te belangrijk en in essentie uitdagend en plezierig.

Kan het ook anders? Leren vanuit zelf-waardering en liefde.

Ja zeker. Maar dan moet je als docent/onderwijssysteem beginnen vanuit een heel ander startpunt. Namelijk bij de student in plaats van alleen bij het vak. In plaats van te beginnen bij wat er allemaal nog ontbreekt bij de student , de GAP, ga je als docent het gesprek aan over wat er wel is. Welke talenten heeft de student en wat motiveert de student in dit vak of in deze module. Waar is hij/zij nieuwsgierig (passie) naar. Wat wil de student(e) persoonlijk leren in deze module of in dit vak. Het leerproces start met het opzoeken van de innerlijke motivatie om te leren en vervolgens vertaal je dit samen met de student(e) naar een concreet gewaagd doel. Als docent/coach help je steeds om dit gesprek op een diepgaande en effectieve (inhoudelijk kwalitatief) manier te voeren. Je weet dat het leren is gestart als er energie bij de student(e) vrijkomt om creatief en concreet aan de slag te gaan. Je voelt de persoonlijke betrokkenheid. Het ‘gewaagde’ doel is een eigen persoonlijk doel geworden. De docent/coach bewaakt de kwaliteit van de vakcompetenties maar besteedt meer aandacht aan het leerproces van de student en het helpen oplossen van de haperingen in dit leerproces. Daardoor leert de student wat leren is en hoe hij leert en zich ontwikkelt. Er is aandacht en liefde voor de student en diens proces van leren.

Waarderend leren kijken en voorgeschreven resultaten loslaten

Het vraagt van docenten een heel andere vorm van begeleiding. Naast het beheersen van de vakcompetenties is het belangrijk dat je je als docent een liefde voor ont-wikkelen hebt eigen gemaakt. En dat je gelooft in de ontwikkelbaarheid van iedere student. Waarbij de nadruk ligt op talenten, succesmomenten, dromen, idealen, (gewaagde) doelen. Je gaat waarderend kijken vol compassie. Mieke Haverkort omschrijft in haar blog perfect wat het betekent voor docenten om krachtgericht te coachen.
Het vraagt echter ook dat je als docent durft om mee te gaan in de eigen persoonlijke doelen van de student. Dat je het risico neemt dat de student echt gaat leren en veel meer dan de voorgeschreven resultaten gaat laten zien. Dat je de voorgeschreven normen van het werkstuk los durft te laten en toch de verantwoordelijkheid durft te dragen dat de student wel aan zijn /haar vakcompetenties heeft gewerkt. Dat je dit durft te verdedigen. Dat is er sprake van leren zowel bij de student als bij de docent.

Van nooit genoeg naar leren vanuit zelfwaardering

Ik ben de laatste drie jaar in de gelegenheid geweest om met een team van docenten op een Hogeschool in Den Bosch (Expeditie Innovatieklas) te experimenteren met leren vanuit je talent. Ik heb er heel veel van geleerd. Ook onze studenten dat staat vast, getuige de recente Tedtalk van een van onze studenten. Jetteke Hendriks vertelt in de TedTalk wat het voor haar heeft betekend om in de Innovatieklas aan haar eigen afstudeerproject te werken en krachtgericht gecoacht te worden. Ze begint met een prachtig lied dat precies laat horen wat veel studenten zich ongemerkt eigen maken in het onderwijs:Het is nooit-genoeg!

 Klik hier voor Ted Talk Jetteke Hendriks

Leren vanuit waardering geeft kracht

Ik wens B. ook toe dat ze zich haar eigen ‘kracht’ en unieke talenten terugvindt en her-innert. Dat kan niet door een maand thuis te zitten of harder te werken. Maar wel door in gesprek te gaan en samen op zoek te gaan waar het leven uit het leerproces is gegaan. Waar is het gaan haperen. Een krachtgerichte coach kan je helpen met aandacht en liefde helpen het leer- en maakproces weer aan te wakkeren. Ik heb haar weer een klein eindje op weg geholpen.

Dit blog is geschreven in het kader van de blog challenge  OOG hebben voor je talent , die ik vanaf 23 november 2015 met Mieke Haverkort ben aangegeaan.  We schrijven gedurende 4 weken ieder 12 blogs die in het teken staan van OOG hebben voor je talent. OOG staat voor Ontdekken, Ontwikkelen en Gebruiken of zoals ik het zelf noem Talenten wekken, waarderen en waarmaken.

Comments

comments